Wykład dr M. Łaptaś pt.„Boże Narodzenie z Katedry w Faras a Matka Boska ecclesia w malarstwie nubijskim” odbędzie się na platformie WEBEX o godzinie 16.00, 10 stycznia 2024 r.
https://uksw.webex.com/uksw/j.php?MTID=m5e6d65d05849ac43900efbb7d30ec4ca
Opis
W IHS WNHS UKSW, w ramach serii “Bizantyńska koine i jej przedchrześcijańskie źródła”, zostanie wygłoszony wykład pt. “Boże Narodzenie z Katedry w Faras a Matka Boska ecclesia w malarstwie nubijskim”.
Tematem mojego wystąpienia będzie interpretacja wizerunku Matki Boskiej w scenie Bożego Narodzenia z Katedry w Faras. Ta monumentalna kompozycja została namalowana na wschodniej ścianie nawy północnej, najprawdopodobniej pod koniec dziesiątego, lub na początku jedenastego wieku. (Wcześniejsza scena Bożego Narodzenia z tej samej katedry pochodzi z ósmego wieku). Po odsłonięciu malowidła, podczas tzw. Kampanii Nubijskiej ( na początku lat sześćdziesiątych XX w.) została ona zdjęta ze ściany i przetransportowana do Muzeum Narodowego w Chartumie (Sudan).
Jest to scena złożona, wielowątkowa i po prostu imponująca. Dokładniejsze prześledzenie poszczególnych wątków pokazuje jak ikonografowie nubijscy świadomie rozbudowali je, aby przekazać określone treści. Przykładem może być chociażby ukazanie hierarchii archanielskiej i anielskiej w tej scenie, o czym już pisałam w 2003 r. Por. https://www.academia.edu/40398080/Representation_of_the_Angelic_Hierarchy_in_a_Nativity_Scene_from_Faras_Cathedral.
Tym razem zamierzam skupić się na wątku Matki Boskiej, która jest niewątpliwie centralną postacią tej kompozycji. Wyeksponowanie jej w tej scenie miało na celu (moim zdaniem) ukazanie jej jako Matki Kościoła, do której zmierzają wszyscy wierni. Głowę Marii wieńczy okazała korona. Motyw królowej jest powiązany z przedstawieniem namalowanym tuż obok sceny Bożego Narodzenia, na ścianie północnej nawy północnej. Ukazuje ono Martę – królową nubijską, podpisaną jako „matka królów”. Wizerunek ten podkreśla matrylinearny system władzy w Nubii. Pozycja kobiet nubijskich była silna, co wynikało z długiej, przedchrześcijańskiej tradycji na tym obszarze.