Od ponad czterech lat profesor Czesław Grajewski prowadzi intensywne badania nad średniowiecznymi śpiewami liturgicznymi poświęconymi św. Katarzynie z Aleksandrii. Szczególnie interesują go tzw. oficja godzin kanonicznych (śpiewy brewiarzowe) jej poświęcone. Przebadał dotąd blisko 1600 jednostek bibliotecznych i archiwalnych w archiwach i bibliotekach zarówno polskich jak i obcych. Tak obfity materiał analityczny pozwolił na uzupełnienie dotychczasowej wiedzy na ten temat, jaka zawarta jest w publikacjach wielu autorów, zwłaszcza anglojęzycznych. Dość powiedzieć, że w literaturze wymienia się tytuły najczęściej czterech tylko oficjów, natomiast badania dyrektora Instytutu Historii Sztuki UKSW tę listę poszerzają o co najmniej drugie tyle. Nic dziwnego: większość z nowo odkrytych utworów występuje w jednym, dwóch, co najwyżej kilku przekazach.
Takim właśnie jest oficjum pt. Gratulare Sion alma, odkryte w XV-wiecznym benedyktyńskim brewiarzu pochodzącym z opactwa Saint-Savin en Lavedan na pograniczu francusko-hiszpańskim, przechowywanym obecnie w Bibliotece Miejskiej w Tuluzie. Interesujące, że sam brewiarz był już przedmiotem zainteresowań badaczy rozmaitych dyscyplin, jednak nikt dotąd nie zwrócił uwagi na śpiewy o św. Katarzynie. Prof. Cz. Grajewski wespół z dr Małgorzatą Pęgier z Instytutu Historii (która przełożyła tekst oficjum na j. polski) przedstawili wyniki badań w artykule opublikowanym w kwartalniku „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”. Można zatem powiedzieć, że to unikatowe, nierozpoznane dotąd oficjum zostało tym artykułem wprowadzone do obiegu naukowego, niejako wyciągnięte na światło dzienne i ukazane światu nauki.
Zapraszamy do zapoznania się z analizą i pionierską edycją tego pięknego utworu (niestety, zapis muzyczny nie został utrwalony w brewiarzu; dysponujemy jedynie tekstem).
link do artykułu: https://czasopisma.kul.pl/index.php/abmk/article/view/12898/12443
Inspirująca tematyka śpiewów o św. Katarzynie już wcześniej pozwoliła profesorowi na zidentyfikowanie w pontyfikale z Biblioteki Seminarium Duchownego w Płocku innego oficjum o św. Katarzynie – Gratulemur in honore, które powstało prawdopodobnie w końcu XII wieku w Liege, a pontyfikał płocki okazał się jedynym źródłem zidentyfikowanym dotąd w Polsce i nielicznym w świecie, które zawiera ten utwór wraz z notacją muzyczną. Profesor Cz. Grajewski kontynuuje poszukiwania oficjów katarzyńskich, niewykluczone więc, że odnajdzie inne interesujące utwory poświęcone Dziewicy Synajskiej.
Na fotografii: brewiarz z opactwa Saint-Savin en Lavedan. Bibliothèque virtuelle des manuscrits médiévaux